Iemand die je niet kent, stuikt plots in elkaar op straat, op café raakt er naast je plots iemand in ademnood, de kleinste van de buren loopt in een drafje richting barbecue... Zulke situaties maken we het liefste nooit mee. Maar ze gebeuren wel. Dus weet je maar best wat je dan moet doen.
1. Bij verstikking à het maneuver van Heimlich
Komt meestal van pas tijdens een maaltijd, of wanneer een kind een voorwerp inslikt. Schiet dan snel in actie en doe het Heimlich-maneuver.
Daarbij verhoog je drastisch de druk achter de borstkas, om zo het lichaamsvreemde voorwerp terug richting mond te duwen.
Zet je snel achter het slachtoffer, dat zit of rechtstaat.
Leg je armen onder zijn armen.
Klink je beide handen in elkaar onder zijn armen, onder het borstbeen, ter hoogte van de maag.
Trek dan plots en stevig het slachtoffer naar achter en naar boven.
Doe dat meerdere keren na elkaar, als dat nodig blijkt. Heeft een baby een voorwerp ingeslikt?
Leg hem dan met de platte buik op je knieën, met het hoofd naar de grond gericht. Duw een paar keer tussen de schouderbladen, tot de baby het voorwerp weer uitspuwt.
WAT DOE JE ZEKER NIET? Begin niet zomaar wat te slaan op de rug van het slachtoffer. Dat is nutteloos en gevaarlijk.
2. Bij een bloeding à Compressie of samendrukking
Druk de wonde stevig samen met je handpalmen. Doe dat lange tijd – tot je ziet dat het helpt. Of tot de ziekenwagen aankomt.
Gebruik het liefst een doek, om alle contact met het bloed van het slachtoffer te vermijden. Zo vermijd je besmetting met virussen of bacteriën.
WAT DOE JE ZEKER NIET? Breng geen knelverband aan zonder advies van een arts. Je dreigt het omringend weefsel nog extra te beschadigen. En misschien helpt dat verband helemaal niet om de bloeding te stelpen. Want de bloedkanalen die verantwoordelijk zijn voor bloedingen liggen best wel diep.
3. Bij verlies van bewustzijn à Stabiele zijligging
Is het slachtoffer buiten bewustzijn, maar ademt het nog?
Zie je de borstkas geregeld op en neer gaan, en merk je de ademstoot op?
Plaats dan het slachtoffer in een ‘stabiele zijligging’. Zo ben je er zeker van dat de luchtwegen vrij zijn. Dat voorkomt verstikking door de tong, door braken. Kantel zachtjes het hoofd naar achter, en til de kin een beetje op.
Maak knellende kleding los. Leg de armen zo dat ze niet in de weg liggen. En leg het lichaam op de zij. Een van de knieën laat je liggen in een boog, zodat het slachtoffer niet weer terug op de rug rolt.
Let wel op: deze houding is strikt verboden wanneer je vermoedt dat de ruggenwervel van het slachtoffer gebarsten of gebroken is.
Blijf sowieso bij het slachtoffer tot de hulpdiensten er zijn. Controleer voortdurend of de persoon goed ademt, of hij reageert op wat je zegt, of hij niet moet braken.
WAT DOE JE ZEKER NIET? Giet geen koud water over het slachtoffer, schud hem niet door elkaar, geef niets te drinken... En bedek hem met een deken of een jas.
4. Bij een hartstilstand à De hartmassage
Iemand zakt in elkaar, raakt bewusteloos en ademt niet meer. Dat is het teken dat je dringend een hartmassage moet toedienen.
Leg eerst het slachtoffer op de rug, met de benen gespreid en de armen uit elkaar.
Zet jezelf op de knieën, in een rechte hoek met het slachtoffer, dicht bij zijn torso. Masseren doe je met het onderste, harde deel van je handpalm. Die plaats je in het midden van de borst, met het hardere deel van je andere handpalm erbovenop.
Laat je vingers in elkaar grijpen, zodat je meer kracht ontwikkelt.
Druk dan twee seconden lang terwijl je de handpalmen zo’n 4 tot 5 centimeter naar beneden drukt, zonder daarbij op het borstbeen of de ribben te drukken. Tussen die compressiemomenten rust je telkens één tot twee seconden. Doe dat tot de hulpdiensten eraan komen.
Vraag tegelijk zeker ook aan een getuige om de spoeddienst te bellen. Aan de andere kant van de lijn kan de spoeddokter je dan raad geven de hartmassage juist toe te dienen.
Vraag ook iemand om een AED, een automatische externe defibrillator, te zoeken. Die vind je ondertussen op tal van plekken. Je hoeft geen angst te hebben om iets verkeerds te doen: van zodra de electroden op de borst kleven, analyseert het toestel zelf het hartritme en geeft het raad. Wanneer de AED vindt dat een elektroshock nodig is om het hart weer op gang te brengen, geeft hij het aan en voert hij die schok ook automatisch uit.
WAT DOE JE ZEKER NIET? Twijfelen. Elke seconde telt.
5. Bij een brandwonde à Koud water
Hou de brandwonde twintig minuten onder koud water. Als de kledij aan de huid kleeft, blijf er dan het liefst af. In het andere geval doe je die kleren heel voorzichtig uit. Als het een grote brandwonde is – pakweg groter dan de helft van de handpalm van het slachtoffer - , verwittig dan de hulpdiensten. En blijf natuurlijk de wonde onder koud water houden. Bedek de wonde niet, en hou het slachtoffer goed in de gaten. Blijft hij bij bewustzijn, ademt hij normaal?
WAT DOE JE ZEKER NIET? Een ernstige wonde breng je alleen in contact met water. Niets anders: geen crème, geen remedie op grootmoeders wijze, zoals boter, vet of tandpasta.
6. Bij een breuk à Immobiliseren
Pijn, een zwelling, een bloeduitstorting, vervormde ledematen... En toch is het soms moeilijk om op het zicht een breuk te constateren. Behalve als het een open breuk is, want dan zie je het bot zitten. Wat doe je bij een breuk? Je immobiliseert de getroffen plek, om erger te voorkomen. Voor een blessure van bovenste ledematen plooi je een trui of een sjaal tot een omslagdoek. Voor een beenbreuk vraag je aan het slachtoffer om niet te bewegen. En dan bel je meteen de hulpdiensten.
WAT DOE JE ZEKER NIET? Geef het slachtoffer niets te drinken. Want hij zou binnen enkele uren wel eens geopereerd kunnen worden. Bij een breuk ter hoogte van de dij, bel je snel de ziekenwagen op. Hou het slachtoffer scherp in de gaten: een breuk van het dijbeen kan een interne bloeding veroorzaken.
7. Lijkt de situatie je ernstig? à Eerste reflexen
Van zodra de situatie je ernstig lijkt, bel je de MUG op. Geef gedetailleerde inlichtingen. Bijvoorbeeld: over welk soort ongeluk gaat het? Van welke hoogte is het slachtoffer gevallen? Op welk soort ondergrond? Hoe oud is het slachtoffer, hoeveel weegt het? Welke symptomen stel je vast: braken, bewustzijnsverlies, onophoudelijke pijnkreten? Ademt het slachtoffer nog? Is het bij bewustzijn? Wat heeft het ingeslikt, en hoeveel?
WAT DOE JE ZEKER NIET? Laat de paniek niet de overhand nemen. Schud het slachtoffer niet door elkaar, verplaats het niet, laat het niet alleen en geef het geen medicijnen, eten of drinken. Voel je dat je de pedalen verliest? Vraag dan hulp aan een voorbijganger.
8. Dit leer je het best van buiten
OPROEP MUG - MOBIEL URGENTIETEAM: 112
WWW.ANTIGIFCENTRUM.BE : 24 uur op 24 Spoeddienst: 070/245.245
9. Zin om bij te leren?
Het Belgische Rode Kruis organiseert tal van vormingen, overal in België. Meer weten: www.rodekruis.be